در دوره رکود اقتصادی چگونه از رکود جان سالم به در ببریم و پس از آن رشد کنیم؟

پیشگفتار:

همانگونه که از چشم مخاطبان اهل تجارت پنهان نیست، از گزارش ها، اخبار گوناگون و حتی شاخص های اقتصادی زمزمه های رکود به گوش می رسد و برخی نیز معتقد هستند این رکود اتفاق افتاده و تنها با اخبار زرد به حاشیه رانده شده و تنها در انتظار تشدید آن هستند. در چنین شرایطی معمولا اولین بازخورد فعالان اقتصادی، مطالعه رکودهای پیشین و بررسی عملکرد فعالان آن دوران خواهد بود، تا بتوان به یاری ایده هایی روشنگر از بحران جاری نجات یابند و حاصل عمر و سرمایه خویش را از ورطه تباهی بیرون بکشند. از این رو گروه ما با موقعیت شناسی خود بر آن شد تا مقالات معتبر و کارگشا در این باره را جستجو و به خوانندگان پارسی زبان تقدیم نماید.

در میان انبوهی از منابع اقتصادی در جهان که مسائل اقتصادی را پوشش می دهند یکی از منابع وزین که روندی متفاوت از رقبای زرد پیش می گیرد، نشریه کسب و کار دانشگاه هاروارد است، که می توان به مطالب آن به عنوان جستاری جدی نگاه کرد. مقاله پیش رو برگردانی از How to Survive a Recession and Thrive Afterward به قلم والتر گریک است که در می 2019 به چاپ رسیده و در آن سه دوره رکود امریکا و عملکرد شرکت های گوناگون مورد بررسی جامع قرار گرفته است. به همین رو تجربه ای کهنه و غیر قابل بهره برداری برای ما نخواهد بود و امید است مورد توجه خوانندگان گرامی قرار گیرد. نگارنده این مژده را به مخاطبان گرانقدر خواهد داد که اگر با جریان پیشرو گروه “فارکس یونیورسال” همراه باشند، این گروه را همراهی کاردان در کنار خود خواهند یافت…

 چکیده:

در پژوهش پیش رو به سرپرستی رنجای گولاتی عملکرد 4700 شرکت دولتی طی سه دوره رکود امریکا در سال های 1980، 1990 و 2000 بررسی شده است. در نتیجه این بررسی 17 درصد از شرکت های مورد مطالعه عملکرد مناسبی نداشته و ضمن ورشکستگی خصوصی شده اند و یا به فروش رسیدند ولی در مقابل در شرایطی مشابه 9 در صد شرکت ها به شکوفایی رسیده و به سودی بیشتر از 10 درصد نسبت به رقبا دست یافتند. که این موضوع رهگشایی برای اهل فن که بدانند رکود نه تنها پایان ماجرا نیست بلکه می تواند فرصتی برای شکوفه زدن در مسیر رشد باشد.

علاوه بر آن بازبینی داده های “باین” از رکود بزرگ (2008) این گمانه را تقویت نمود که پیشتر نیز حدود 10 درصد از شرکت ها با واکنشی درخور نسبت به رکود توانستند نه تنها زنده بمانند بلکه میانگین سود آن ها افزایشی چشمگیری داشته باشد. بر اساس گزارش باین زمان رکود بزرگ از میان شرکت هایی که با رکود روبرو شدند تنها شمار ناچیزی از آن ها برنامه هایی اضطراری در این راستا برگزیدند و با آغاز بحران  وارد وضعیت بقا شدند و به جراحی سیاست های کلان خود همت گماشتند و نیز واکنش ها دفاعی را از سر گرفتند.

بنگاه ها چگونه باید برای رکود آماده شوند و صف آرایی کنند؟ در صورت رکود چه باید کرد؟ 

در این نوشتار راهکارها در چهار زمینه مدیریت بدهی، تصمیم سازی، مدیریت نیروی انسانی و نوآوری دیجیتال مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

در ماه های آغازین سال 2000 کتابفروشی اینترنتی آمازون برای تقویت موقعیت مالی خود دست به فروش 672 میلیون دلار اوراق قرضه قابل تبدیل نمود. این در حالی بود که یک ماه پس از آن حباب “دات کام” ترکید و بیش از 50 درصد کسب و کارهای اینترنتی طی چند سال از پای درآمدند. آمازون نیز اگر چند هفته در اجرای طرح خودش تاخیر می کرد امروز دیگر نامی از آن نبود.

رکود که در اصطلاح به دو دوره متوالی رشد منفی اقتصادی گفته می شود، می تواند ناشی از شوک های مالی همچون افزایش ناگهانی قیمت نفت و انرژی، وحشت های عمومی اقتصادی مانند آنچه پیش از رکود بزرگ اتفاق افتاد و همچنین تغییرات سریع در انتظارات اقتصادی رخ دهد.

ارواح حیوانی یا “animal spirits” که جان مینارد کینز از آن یاد می کند، ترکیبی از سه علت رکودزای بالا می باشد که باعث ورشکستگی دات کام گردید.

عموم بنگاه های اقتصادی در دوره رکود از کاهش شدید تقاضا و در پی آن درآمد و نیز عدم اطمینان درباره آینده رنج می برند ولی پژوهش ها نشانگر آن است که راه هایی برای کاهش آسیب وجود دارد. 

رنجای گولاتی، نیتین نوریا و فرانس ولگنزن در مجله اقتصادی هاروارد و مقاله ای با عنوان “خروش اقتصادی در رکود” اشاره کردند که در طول رکود سال های 1980، 1990 و 2000 حدود 17 درصد از مجموع 4700 شرکت دولتی مورد مطالعه به دلیل عدم تدبیری کارگشا ورشکسته و ناچار به خصوصی سازی و فروش شدند، ولی این سرگذشت برای تمامی شرکت ها صادق نبود و حدود 9 در صد از آن ها نه تنها افولی نداشتند بلکه رشد قابل توجهی را تجربه نمودند که بدون شک این ثمره تدابیر، شکوفایی و نوآوری آنان است. باین هم در کاوش های خود پیرامون رکود بزرگ نتایج  مشابهی را از آن دوران گزارش می دهد. مک مکنزی هم در مطالعاتش چنین نتیجه ای را تایید می نماید.

آنچه تفاوت ایجاد می کند، سیاست های آماده سازی شرکت های پیشرو است. به گزارش باین شرکت هایی که رکود آن ها را از پای درآورد، برنامه و سیاستی جایگزین در شرایط بحرانی نداشتند. تجربه نشان می دهد بنگاه هایی که صرفا در صدد گذر از رکود هستند حتی اگر از پای درنیایند، هیچ گاه روزهای اوج خود را به چشم نمی بینند.

شرکت های غیرمتمرکز بهتر می توانند مدیریت بحران کنند!

چگونه شرکت ها خود را برای رکود آماده کنند؟ این پرسشی است که پژوهش ها بدان پاسخ می گویند. برخی از راهکارها منطق را تایید می کنند ولی بسیار از آن ها عقل عمومی را به چالشی سخت دعوت می کنند. از این یافته ها با چهار حوزه اصلی سر و کار دارند: بدهی، تصمیم سازی، مدیریت نیروی انسانی، نوآوری و تحول دیجیتال. 

همه این آموزه ها یک پیام اساسی دارند: رکودها آزمونی فشرده برای مدیریت تغییر هستند و برای هدایت موفقیت آمیز آن یک شرکت باید بسیار انعطاف پذیر باشد.

اهرمی کاهنده پیش از رکود!

ربکا هندرسون از دانشکده بازرگانی هاروارد همیشه به دانشجویان خود یادآوری می کند که: 

شرکت را نابود نکنید، پیش از پایان نقدینگی اقدام و سیاست های پولی را تغییر دهید، چرا که رکود تقاضا و فروش را بسیار کاهش می دهد. زمان سیاست های انقباضی و افزایش دریافت های مالی پیش از رکود است نه زمان رخنمون آن… بقا در رکود نیازمند مدیریت مالی بسیار ماهرانه است. اگر آمازون پیش از ورشکستگی دات کام اقدام به جمع آوری آن همه پول نمی کرد و سیاست های انقباضی را اعمال نمی نمود دیگر راهکار چندانی برای بقا برایش باقی نمی ماند. این پیشواز به آمازون اجازه داد بتواند به گام های توسعه محور خود فکر کند و استارت آپ های تازه خود را تا پایان 2000 راه اندازی کند و نیز سود های سرمایه گذاری را از همان محل تامین نماید و پلتفرم های نوآورانه خود را تا پس از رکود هم گسترش داد.

پس سیاست های انقباضی با پیش بینی رکود، پیش از وقوع رکود بسیار الزامی است، اگر چنین اقدامی صورت نپذیرد، امکان اجرای هر راهکار دیگری را به صفر نزدیک می سازد.

مطالعات نشان می دهد، شرکت هایی که سطح بدهی بالایی دارند در دوران رکود بسیار آسیب پذیر هستند. طی پژوهشی درسال 2017، خاویر ژیرو (از دانشکده مدیریت اسلون MIT) و هولگر مولر (از دانشکده بازرگانی استرن دانشگاه نیویورک) به رابطه بین تعطیلی مشاغل، بیکاری مرتبط و کاهش قیمت مسکن در شهرهای گوناگون ایالات متحده پرداختند. در مجموع، هرچه قیمت مسکن بیشتر کاهش یابد، تقاضای مصرف‌کننده بیشتر کاهش می‌یابد و باعث افزایش تعطیلی مشاغل و افزایش بیکاری می‌شود. اما محققان دریافتند که این اثر در میان شرکت‌هایی که بالاترین سطح بدهی را داشتند، آشکارتر بود. آن‌ها شرکت‌ها را بر اساس این مهم که آیا در دوره پیش از رکود اقتصادی کم و بیش از اهرم های کاهنده برخوردار شده‌اند، تا با تغییر نسبت بدهی به دارایی‌هایشان بتوانند به بقا امیدوار باشند؟ تقسیم بندی نمودند. اکثریت قریب به اتفاق کسب و کارهایی که به دلیل کاهش تقاضا تعطیل شده بودند، پاسخ مثبتی به این پرسش نداشتند. 

مولر پیرو بررسی هایش می گوید: «هرچه بدهی بیشتری داشته باشید، برای پرداخت سود و اصل مبلغ بدهی ها به پول نقد بیشتری نیاز دارید. وقتی یک رکود آغاز شده و پول نقد کمتری وارد می‌شود، «شما را در معرض خطر نابودی قرار می‌دهد». برای همگام شدن با پرداخت ها، شرکت هایی که بدهی بیشتری دارند مجبور می شوند هزینه ها را با شدت بیشتری کاهش دهند، اغلب از طریق تعدیل نیرو. این کاهش های عمیق می تواند بهره وری و توانایی آنها را برای تامین مالی سرمایه گذاری های جدید مختل کند. اهرم های موثر و گزینه های شرکت ها را محدود می سازد، و مجال کمی برای آنها باقی می گذارد تا فرصت طلبانه عمل کنند.

میزان ریسک بالای بدهی در دوران رکود به عوامل مختلفی بستگی دارد. شای برنشتاین (از دانشکده بازرگانی استنفورد)، جاش لرنر (از دانشکده بازرگانی هاروارد)، و فیلیپو مزانوتی (از دانشکده مدیریت دانشگاه نورث وسترن) دریافته‌اند شرکت‌های خصوصی که زیرمجموعه شرکت های دیگر هستند و برای تامین مالی به شرکت های مادر نیازمندند، چه بسا بتوانند عملکرد بهتری در خصوص مدیریت بدهی داشته باشند چرا که از حمایت مجموعه ای توانمندتر برخوردارند و عموما یک مشتری اصلی آنان همان شرکت مادر است که همچنان در عرصه حضور دارد و از سوی دیگر غیرمتمرکز بودن آن ها می تواند میزان انعطاف پذیری آنان را افزایش دهد.. یک اهرم توانا برای کاهش آسیب های رکود عرضه سهام پیش از رکود است که بدان وسیله می توان از توسعه بدهی ها جلوگیری نمود، مولر می گوید: ” اگر در آستانه رکود سهام منتشر کنید، شانس بیشتری برای زنده ماندن خواهید داشت.”

البته واقعیت این است که بسیاری از شرکت ها سطحی از بدهی دارند، که وارد رکود می شوند. مطالعه مولر نشان داد که متوسط نسبت بدهی به دارایی در میان شرکت هایی که سطح بدهی را در دوره قبل از رکود بزرگ افزایش داده بودند، 38.3 درصد بود. در میان گروهی که اهرم‌زدایی کرده بودند، 19.5 درصد بود. اگرچه هیچ عدد جادویی وجود ندارد تا خیال مدیران را راحت کند، ولی تحقیقات نشان می دهد که سطوح متوسط بدهی لزوماً مشکل ساز نیست. با این وجود، مولر پیشنهاد می کند که اگر شرکتی فکر می کند رکود در راه است، باید کاهش بدهی ها را در نظر بگیرد. تحقیقات اخیر مک کینزی درباره رکود این موضوع را تأیید می کند: “شرکت هایی که در رکود بزرگ وضعیت بهتری شدند، از سال 2007 تا 2011 بدهی مالی خود را به طور چشمگیری کاهش دادند تا بتوانند بقای خود را جشن بگیرند.”

میسور پیرامون نظر مولر اضافه می کند که: کاهش بدهی ها بهترین اهرم برای پیش گیری از آسیب پذیری در رکود است و توصیه می کند: “شما باید به سبد سهام خود نگاهی دقیق بیندازید، زیرا کاهش دارایی‌ها می‌تواند راهی برای بهبود اهرم های کاهنده هزینه ها باشد بدون اینکه به پیکره اصلی سازمان و بهره وری آسیبی برسد.”

گردآوری و نگارش والتر گریک
برگردان پارسی: سیدرضا زرگرمرادی
گروه پژوهشی UniverFx

                                                                                                                              پایان بخش نخست